به ایجاد رزوه در یک سوراخ قلاویز کاری (Internal Threading) می گویند. قلاویز، یکی از لوازم جانبی و ابزاری برای تراش دنده های پیچ بر روی قطعات ماده هایی مانند فلز و چوب است. قلاویز با استفاده از مواد مختلفی ساخته میشود، اما معمولا آن را جنس فولاد تندبر یا همان فولاد کربنی می‌سازند. قلاویز دارای چهار ردیف دندانه است که با استفاده و کمک آن‌ها عملیات براده برداری را انجام می‌دهد. در قلاویز، در بین هر کدام از این ردیف‌ها، شیارهایی برای خارج شدن براده و تغذیه آب و صابون تعبیه شده است. از طرفی انتهای درونی قلاویز هم با هدف قرارگیری در دسته قلاویز عموما به شکل چهار پهلو ساخته میشود. منظور از قطعات ماده، سطوح داخلی قطعات از قبیل مهره می‌باشد. به طور کلی قلاویز ، ابزاری است که با تراشیدن و به وجود آوردن رزوه قسمت های داخلی سطوح مختلف را دنده دار می‌کند.
دسته بندی قلاویزها
قلاویز ها به دو دسته دستی و ماشینی تقسیم میشوند .
قلاویز دستی
قلاویز دستی به سه صورت عرضه میشود : قلاویز پیش رو ، قلاویز میان رو و قلاویز پس رو .
برای نتیجه بخش بیشتر بودن معمولا از هر سه نوع قلاویز استفاده میشود . قلاویزهای پیش رو دارای شیب بیشتری نسبت به دو قلاویز دیگر هستند و 50 درصد رزوه‌ی ایجاد شده توسط این نوع قلاویز است.
بعد از قلاویز پیش رو، قلاویز میان رو 30 درصد از کار پیش می‌برد و در نهایت قلاویز پس رو ، 20 درصد نهایی کار را به اتمام می‌رساند . در این نوع از رزوه زدن از یک ابزار به نام دسته قلاویز برای هدایت مته به داخل سوراخ ها استفاده می شود.
برای قلاویز‌کاری سوراخ‌های ته‌بسته، از هر سه قلاویز استفاده میشود اما برای سوراخ‌های باز تنها از قلاویز پیش‌رو و میان‌رو استفاده میشود مگر زمانی که جنس قطعه مورد نظر سخت باشد. معمولاً برای قلاویز پیش‌رو دو عدد خط تیره در دنباله قلاویز و برای قلاویز میان‌رو یک خط برای مشخص‌کردن و جلوگیری از زدن قلاویز اشتباه تعبیه میشود.
محصولات سایت ابزار آرسس : هلدر تراشکاری داخل تراش | هلدر تراشکاری روتراش
نحوه کار با قلاویز دستی
در هنگام رزوه دار کردن سوراخ یا استوانه، در ابتدا باید قلاویز را 180 درجه به راست بچرخانید، سپس 180 درجه‌ی دیگر قلاویز را به سمت چپ بچرخانید، با چرخاندن قلاویز به سمت چپ، براده هایی که از روی سطح کار کنده شده اند ، از آن جدا میشوند. لازم است این مرحله را چندین بار تکرار کنید تا رزوه دار کردن و دندانه دار کردن سوراخ به طور کامل انجام شود.
قلاویز ماشینی
قلاویز های ماشینی دارای شیارهای مستقیم و مارپیچ هستند که عمل رزوه دار کردن سوراخ ها را تنها در یک مرحله انجام می‌دهند. قلاویز اتومات و یا قلاویز ماشینی برای عمل قلاویز کاری، بر روی سه نظام مته نصب میشود و با حرکت دورانی، عمل رزوه زنی را در داخل سوراخ انجام می‌دهد. قلاویز ماشینی به شکل استوانه‌ای بلند است که دو طرف آن دارای زبانه است.
قلاویز های راست بر و چپ بر
شما باید همچنین به جهت چرخش پیچ یا عضو مقابل آن توجه کنید. رزوه ها راست‌بر و چپ‌بر هستند. یک پیچ یا نقطه مقابل آن همیشه به همان جهتی بسته میشود که رزوه شود. از آنجا که پیچ ها اغلب در جهت ساعتگرد بسته میشوند به همین دلیل قلاویزها راستگرد می‌باشند. اگر پیچ بر اثر تنش شل شود باید از رزوه‌های چپ بر استفاده شود. به طور مثال این نوع قلاویز برای اتصال چرخ های سنگ زنی و تیغه اره ای گرد، شلنگ اتصال به سیلندر گاز (در اینجا به منظور ایمنی) یا پدال چپ دوچرخه استفاده میشوند. در این موارد یک رزوه چپ گرد (خلاف گردش عقربه های ساعت) زده میشود.
محصولات سایت ابزار آرسس : الماس برش | الماس آلومینیوم تراش
نحوه تشخیص انواع قلاویز
درست است که در نگاه اول بسیار مشابه هستند، اما تولید کننده ها برای تشخیص راحت تر در بخش انتهایی با قرار دادن خطوط عمودی آن ها را از یکدیگر تفکیک کرده است. نمونه پیش رو دارای یک خط عمودی، نمونه میان رو دو خط عمودی و در آخر نمونه پس رو دارای سه خط عمودی می باشد.همچنین از مدل دنده ها هم میتوان نوع آنرا تشخیص داد . چرا که در مدل میان رو سه یا چهار دنده اول به صورت مخروطی بوده این در حالی است که در مدل پس رو تنها دنده اول مقداری پخ خورده است .
دسته بندی دیگری برای قلاویز
در صنعت برای قلاویزها دو دسته بندی مختلف در نظر گرفته می شود که عبارتند از:
- قلاویز میلی متری
- دسته قلاویز با قلاویز گردان
نکات مهمی که در قلاویز کاری باید رعایت کرد
- برای آنکه براده های قلاویز کاری زیاد نشود، باید قلاویز را هر چند وقت یکبار در جهت خلاف حرکت بچرخانید .
- در هنگام قلاویز کاری سعی کنید نیروی زیادی به ان وارد نکنید،زیرا ممکن است بشکند و یا اینکه رزوه های ایجاد شده ناصاف شود.
- برای رزوه دار کردن قطعات فولادی، بهتر است در ابتدا ابزار خود را روغن کاری کنید.
- برای قطعات آلومینیومی نفت گزینه بهتری است .
- برای رزوه دار کردن قطعات چدنی یا برنجی، به نفت یا روغن نیازی نیست .
- اگر قلاویز در زمان کار یا هر وقت دیگر به دلایل مختلفی شکست، برای این که قلاویز شکسته شده را خارج نمایید، در صورت امکان از تجهیزاتی که برای همین کار وجود دارند استفاده کنید تا در شیار قلاویز گیر کرده و به آرامی آن را خارج کنند. کار با قلاویز نیاز به تخصص و مهارت دارد برای کار با آن باید یک سری تجربه کسب کنید.
انواع دسته قلاویز
قلاویز ها براساس کارایی و شکلشان به 3 دسته تقسیم میشوند :
- دسته قلاویز جغجغه ای
معمولا برای قلاویز کاری قطعات بزرگ به کار می رود که
فضای کافی برای چرخاندن دسته قلاویز در آن ها وجود دارد.
در این دسته قلاویز ها می توان نیروی بیشتری را به مته قلاویز وارد کرد.
- دسته قلاویز T شکل
معمولا برای قلاویز کاری قطعات ریز که فضای محدود و کم برای چرخاندن دست و آچار در آن ها وجود دارد، به کار می رود.
- دسته قلاویز برقی
شباهت زیادی به دستگاه دریل دارد و با توجه به استفاده از نیروی برق سرعت و دقت بالاتری در فرآیند قلاویز کاری با این ابزار به وجود می آید.
محصولات سایت ابزار آرسس : الماس CBN | الماس PCD
سخن پایانی :
ما در این بخش سعی کردیم تفاوت های انواع قلاویز و همینطور کاربرد آن را به اختصار برایتان توضیح دهیم ، اما کار با قلاویز نیاز به مهارت و تجربه زیادی دارد . در صورت نداشتن تجربه و تخصص کافی یک اشتباه کوچک ممکن است قلاویز بشکند . پس برای استفاده از آن داشتن اطلاعات و تجربه کافی ضروری است .