سوراخکاری یکی از فرآیندهای مهم در صنایع و کاربردهای روزمره است. بعد از آشنایی با نحوه سوراخکاری فلزات و آموزش کار با دریل، نوبت به معرفی انواع مختلف مته و کاربردهای آن‌ها می‌رسد. شناختن مته‌های مختلف به شما کمک می‌کند تا مناسب‌ترین مته را برای سوراخکاری انتخاب نمایید. اگر درباره انواع مته‌ها اطلاعات زیادی ندارید، تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
مته چیست؟
مته ابزار تیز و برنده‌ای است که به ما در سوراخ‌کردن کمک می‌کند. البته وجود مته به تنهایی کافی نیست و باید از ابزار دیگری به نام دریل استفاده کرد. مته در دریل قرار گرفته و با چرخش سریعی که انجام می دهد، سوراخ مورد نیاز را ایجاد می‌کند. گذاشتن مته در دریل نیز با توجه به سه نظام بسیار متفاوت است. اگر نحوه گذاشتن مته در دریل، خارج کردن مته از دریل و تعویض مته را بلد نیستید، حتما مقاله ” آموزش کار با دریل ” را مطالعه نمایید. در این مقاله به توضیح کامل سوراخکاری قطعات با دریل و نحوه کار با مته و دریل را به شما آموزش داده‌ایم. مته‌ها انواع مختلف و شکل متفاوتی دارند. همین امر موجب کاربردهای متفاوت آن‌ها می‌شوند. قبل از معرفی انواع مته، قسمت و بخش‌های مختلف مته را باهم بررسی می‌کنیم.
بخش‌های مختلف مته
در این بخش از مقاله به بررسی بخش‌های مختلف مته خواهیم پرداخت. مته از قسمت‌هایی مانند دنباله، بدنه، شیار و …. تشکیل شده است.
دنباله مته
قسمت انتهای مته، دنباله یا همان ساق مته نام دارد. این قسمت مته به سه نظام دریل متصل میشود. زمانی که سه نظام سفت شود، این بخش از مته در جای خود ثابت خواهدشد. دنباله مته به دو شکل استوانه‌ای و مخروطی ساخته خواهدشد.
بدنه مته
بدنه مته بخشی است که بین نوک و دنباله مته قرار می‌گیرد. در دو سمت طول بدنه مته شیار مارپیچی وجود دارد. بیشترین عمق سوراخی که مته ایجاد می‌کند برابر با طول بدنه مته است.
جان مته
فاصله‌ای که بین دو شیار مارپیچی باقی مانده‌است، جان مته گفته میشود. جان مته بخش اصلی بدنه مته است که دو بخش شیاردار بیرونی را به هم متصل می‌کند. همچنین برای اینکه مته‌ها استحکام بیشتری داشته‌باشند، قطر جان مته در انتهای شیارها بیشتر از ابتدای آنهاست.
فاز مته
اگر یک مته را از نزدیک دیده باشید،متوجه یک برجستگی نازکی که در انتهای مته مارپیچی وجود دارد، خواهیدشد. به این بخش از مته، فاز مته گفته میشود. فاز مته باعث کاهش اصطکاک بدنه مته با دیواره سوراخ میشود. همانطور که گفتیم مته در دریل قرار گرفته و دریل با چرخش مته، عمل سورخکاری انجام خواهدشد. فاز مته باعث میشود تا مته راحت‌تر به سوراخ هدایت شود.
شیار مته
به بخش‌های مارپیچی شده روی بدنه مته، شیار مته گفته میشود. شیار یکی از بخش‌های مهم مته است. این بخش برای کارهایی مانند برش فلز، خارج‌کردن براده‌های برش از مته و انتقال مایع خنک‌کننده به لبه برش، کاربرد دارد.
نوک مته
نوک مته، به مته قدرت و قابلیت بیشتری برای سوراخکاری میدهد. نوک مته معمولا مخروطی شکل است. نوک مته برای مدل‌های مختلف باهم متفاوت است. کاربرد مته با توجه به نوک مته تعیین میشود. برای مثال مته‌ای که نوک آن کاربایدی است برای سوراخکاری در بتن کاربرد دارد.
انواع مته براساس جنس
مته‌ها از لحاظ جنس و کاربرد دسته‌بندی می‌شوند. در ادامه، انواع مته براساس جنس را بررسی کرده و ویژگی‌های هرکدام را بیان می‌کنیم:
مته فولاد
مته‌هایی که از جنس فولاد هستند، دارای دو مدل مته کم کربن و پرکربن هستند. مته‌های کم کربن دارای فولادی با پانزده درصد کربن هستند. مته فولاد کم کربن قیمت پایینتری نسبت به مته فولاد پرکربن دارند. مته با فولاد کم کربن بیشتر برای سوراخکاری روی چوب نرم استفاده میشود.
مته فولاد پرکربن همانطور که از نام آن پیدا است، در آلیاژ آن‌ها از پنجاه درصد کربن استفاده می‌کنند. به دلیل چکش کاری روی مته در دمای بالا پوسته فولادی مته محکم شده است. این نوع مته سایش خوبی داشته و برای مصارف خانگی بسیار مناسب می‌باشد. اما به دلیل استفاده از کربن زیاد، مقاومت بالا و سایش خوب،نسبت به مته فولاد کم کربن، قیمت بیشتری دارید و شما برای خرید این نوع مته باید هزینه بیشتری بپردازید. البته دمای این نوع مته وقتی بیش از حد شود، مته خمیری شده و لبههای آن نرم میشود.
مته فولاد سریع (مته فولاد با سرعت بالا)
یکی از مته‌های فولادی کاربردی، مته فولادتند بر می‌باشد. آلیاژ این نوع مته به گونه‌ای است که مقاومت بالایی در مقابله با تغییرات دمایی دارد. مته فولاد سریع برای مواردی که نیاز به سرعت برش بالایی دارند، مانند سطوح فلزی و چوب سخت و PVC می‌باشد. این مته قدرت بالایی دارد و در کم‌ترین زمان، حدود 50 میلی‌متر یعنی نیم سانت را میتواند سوراخ کند.
پوشش‌های مته
برای افزایش طول عمر مته، در هنگام ساخت آن‌ها، درنوک و سر مته از آلیاژ دیگری استفاده می‌کنند. در ادامه پوشش‌های مختلف مته را توضیح داده و ویژگی هر کدام را بیان می‌کنیم:
تیتانیوم
مته‌هایی با پوشش تیتانیوم، برای فلزات، فایبرگلاس‌ها و پی وی سی بسیار مناسب هستند. مته‌های با پوشش تیتانیوم،دوام مناسبی نیز داشته و اصطکاک پایینتری دارند. اما ایرادی که دارند این است که به خوبی تیز نمی‌شوند.
اکسید سیاه
مته با پوشش اکسید سیاه در اثر یک تغییر شیمیای ایجاد میشود. به عنوان یک پوشش اکسید سیاه روی فولاد قرار می‌گیرد. سپس در این روند نمک های موجود، به شکل اکسید کننده عمل کرده و با آهنی که در فولاد وجود دارد، واکنش داده و در نهایت پوشش سیاه اکسید را ایجاد می کنند. این پوشش باعث شده تا این مته دربرابر سایش، خوردگی و دما مقاوم باشد. اما مته با پوشش اکسید سیاه بسیار گرانتر از سایر مته‌های موجود در بازار است.
انواع مته براساس کاربرد
برای انجام درست فرآیند سوراخکاری، علاوه بر اینکه مته‌ها را براساس جنس و پوشش دسته‌بندی می‌کنند، براساس کاربرد نیز مته‌ها به مدل‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. در ادامه انواع مته دریل را براساس کاربرد را بررسی کرده و ویژگی‌های هر کدام را به طور کامل بیان می‌کنیم.
مته الماسه؛ بهترین مته برای سوراخکاری سنگ، بتن، کاشی و سرامیک
مته الماسه دارای برجستگی‌هایی است که در سر آن قرار دارد. نوک این مته معمولا از جنس فولاد کاربید است. به همین دلیل این نوع مته، مقاومت بالایی دارد. در نتیجه از مته الماسه برای سوراخ‌کردن سطوح سخت مانند سنگ، بتن، کاشی و سرامیک استفاده میشود.
مته الماسه در دو مدل مته دو الماس و مته چهار الماس در بازار وجود داره و فروخته میشود. مته دو الماس دارای یک سری الماس هشت شکل است و مته چهارالماسه دارای دو الماس هشت شکل عمود بر هم می‌باشد. مته‌های الماسه با توجه به نوع و سختی سر الماسه‌ها به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. همچنین این نوع مته، دارای سایزهای متفاوتی از نظر قطر، طول و عمق می‌باشد. ته مته یا همان دنباله مته الماسه نیز انواع گوناگونی دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
- مته‌های ته گرد مخصوص آچار سه نظام است. برایسه نظام‌های کوچک تا حدود قطر 13 میلی‌متر نیز بهتر است از مته‌های ته گرد استفاده کرد.
- مته‌های چهارشیار همانطور که از نام آن پیداست دارای چهار شیار می‌باشد که دوبه‌دو هم شکل و هم اندازه می‌باشد. این مته چهارشیار در بتن‌کن‌های چهارشیار استفاده میشود.
- ته مته الماسه پنج شیار نسبت به ته مته الماسه چهارشیار قطر بیشتری دارد. در دستگاه بتن کن پنج شیار از این نوع مته الماسه استفاده می‌کنند.
مته کبالت؛ بهترین انتخاب برای سوراخکاری استیل، آهن و فلزات
میتوان گفت مته کبالت‌دار جزوی از مته فولادی یا HSS است که در آن از کبالت نیز استفاده میشود. استفاده از کبالت باعث میشود تا مته در برابر گرما نسوزد. به همین دلیل مته کبالت‌دار در سوراخکاری سطوح و قطعات استیل و آهن استفاده میشود. عملکرد این مته در مقایسه به مته‌های فولادی سریع و تیتانیوم نیز بسیار بهتر است.
مته چوب
مته چوب یکی دیگر از انواع مته است. نوک این مته تیز بوده و به همین دلیل برای سوراخ کاری چوب و وسایل ام دی اف استفاده میشود. قیمت پایین مته چوب نسبت به سایر مته‌ها مانند مته آهن از جمله مزایای این نوع مته می‌باشد.
مته برگی؛ مته‌ای مناسب سوراخ‌کردن چوب در قطر بزرگ
علت نامگذاری این مته، به دلیل شکل برگ مانند آن است. مته برگی دارای یک نوک تیز است که برای ایجاد حفره‌های گرد کاربرد دارد. مته برگی در اندازه‌های مختلفی در بازار به فروش می‌رسد.از مته برگی میتوان برای سوراخ کردن چوب در قطرهای بزرگ نیز استفاده نمود. تفاوت مته چوب و برگی در این است که مته برگی سوراخکاری را با حجم بزرگتری انجام میدهد. برای استفاده از مته چوب، در حین سوراخکاری باید به دریل فشار وارد کنید تا پوشال هنگام تراش دادن مواد خارج شوند.
مته گازور برای نصب کردن و درآوردن لولای گازور
مته گازور نیز جز مته‌هایی است که به طور تخصصی در صنعت چوب مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مته ها را می توان بر روی اور فرز نیز نصب کرد تا بتوان با سرعت بالایی عملیات سوراخکاری را انجام داد. در کابینت‌سازی، ام دی اف و کمدسازی از لولایی به نام گازور نیز استفاده میشود. مته گازور برای نصب‌کردن و یا دراوردن این نوع لولاها کاربرد دارد.
مته خزینه؛ یکی از مته‌های کاربری برای سوراخکاری سطوح چوبی
مته خزینه یکی دیگر از مته‌های کاربردی در صنعت چوب می‌باشد. این مته علاوه بر سوراخکاری برای براده برداری نیز استفاده میشود. خزینه نوعی مته است که برای سوراخکاری جای پیچ‌ها و پنهان‌کردن جای گل پیچ از آن استفاده میشود.
مته مارپیچ
مته مارپیچ یکی دیگر از مته‌های مناسب برای صنعت چوب است. این مته برای سوراخکاری‌هایی استفاده میشود که نیاز است براده‌ها به بیرون ریخته شوند. این مته‌ها در در انواع مته چوب، مته برگی و مته گازور دسته بندی می شوند.
مته فلز؛ مناسب‌ترین مته برای سوراخ کردن سطوح مسی و آلومینیومی
مته فلز به گونه‌ای ساخته شده است که برای سوراخ کردن انواع سطوح فلزی مانند مس، آلومینیوم و روی استفاده میشود. البته این نوع مته برای سوراخکاری‌های معمولی مثل سطوح چوبی، پلاستیکی و گچی نیز قابل استفاده می‌باشد. اما به دلیل عدم استفاده از کبالت در مته فلز، این نوع مته برای سوراخ کردن سطوح فلزی کاربرد ندارد. همچنین مته‌های فلزات دارای ته گرد و ته کونیک هستند.
مته آهن
مته آهن برای سوراخکاری قطعات آهنی استفاده میشود. مته آهن در دو مدل مته آهن کوتاه و مته آهن بلند در بازار وجود دارد. هر کدام از این مدل‌ها کاربردهای خاصی دارند. برای مثال مته آهن کوتاه برای انجام دادن سوراخکاری‌های ظریف، نازک و با عمق کم کاربرد دارد. این مته جنس مقاومی داشته و در هنگام کار دچار شکستگی نمی‌شود. مته آهن بلند کاملا برخلاف مته آهن کوتاه برای سوراخکاری‌های عمیق و سخت استفاده میشود. همچنین به دلیل بلند بودن، ممکن است هنگام کار بشکند.
استفاده از مته گرانیت برای سوراخ کردن سنگ گرانیگ
مته گرانیت جزء مته‌هایی است که برای سوراخ کردن سنگ گرانیت و اغلب سنگ‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. به علت سخت بودن سطح سنگ، در هنگام سوراخکاری دما و حرارت مته بالا می‌رود. به همین دلیل باید در سوراخکاری از خنک‌کننده مته یا آب استفاده نمود. همچنین در هنگام کار با مته گرانیت باید حالت چکشی دریل استفاده شود.
مته آلومینیوم
یکی دیگر از انواع مته دریل، مته آلومینیوم است. این مته برای سوراخ‌کردن فلزات نرم مانند برنج، آلومینیوم و مس استفاده میشود. مته آلومینیوم شیارهای عمیقی دارد که از ذوبشدن مته جلوگیری می‌کند. اگر قصد استفاده از مته آلومینیوم را دارد، باید از دریل با دور بالا استفاده نمایید.
مته حفاری؛ پیشرفته‌ترین مته برای حفاری
مته حفاری جزء پیشرفته‌ترین مته‌ها است که برای حفاری استفاده میشود. انواع مختلفی از مته حفاری عبارتند از: خراش دهنده، خرد کننده سنگ، برنده و خراش انداز. هر کدام از این نوع مته‌ها برای مراحل مختلف حفاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. جنس مته حفاری از فولاد، الماس و کاربید تنگستن تشکیل شده است. مته حفاری برای صنایع نفت و گاز کاربرد دارد.
مته کاجی
مته کاجی با نام‌های دیگر یعنی مته پله‌ای و مخروطی نیز شناخته میشود. این مته شبیه مخروط بوده سر نازک و انتهای پهنی دارد. این مته هر چه بیشتر به درون قطعه برود، سوراخ بزرگتری ایجاد خواهدکرد. اندازه سوراخ را باید با توجه به میزان نفوذ مته کاجی مشخص نمود.
مته مرغک؛ مته پرکاربرد در ماشین‌های تراش
از مته مرغک در ماشین تراش استفاده میشود. مته مرغک دو سر دارد که هر دو به عنوان مته در دستگاه ماشین تراش مورد استفاده قرار می‌گیرد. مته مرغک جزء رایج‌ترین مته‌ها برای سوراخکاری‌های دقیق و تمیز می‌باشد.
مته شیشه
مته شیشه به گونه‌ای ساخته شده است که با آن بتوان شیشهها را با ضخامت متفاوت سوراخ کرد. مته‌های شیشه پوشش از الماس دارند و در زمان کمی شیشه را سوراخ می‌کنند. از مته شیشه میتوان برای کاربرد معمولی و روزانه و یا کاربردهای صنعتی استفاده نمود.
مته قلاویز؛ مته‌ای برای سوراخکاری و قلاویز کردن
مته قلاویز علاوه بر سوراخکاری، کارقلاویززدن را نیز انجام میدهد. درنتیجه مته قلاویز برای زمانی است که نیاز به قلاویززدن داشته باشیم.
انواع مته گردبر
در بسیاری از مواقع نیاز است که سوراخکاری‌هایی که انجام می‌دهیم، به شکل دایره و در سایزهای متفاوت باشند. در این مواقع از مته‌هایی به نام مته گردبر استفاده می‌کنیم. مته‌های گردبر توخالی بوده و لبههای آن به شکل دندانه هستند. علت دندانه دندانه بودن لبههای مته گردبر این است که سوراخکاری به صورت دقیق و با سرعت بالا انجام شود. این مته‌ها برای انجام سوراخ‌های عمیق مناسب نیستند. اما می‌توانند سوراخ‌های با قطر بزرگ ایجاد کنند. عمدتا جنس این نوع مته‌ها از کبالت، فولاد تندبر یا الماسه می‌باشد.
انواع مته‌های گردبر با توجه به کاربرد به شرح زیر هستند:
- مته گردبر ام دی اف (MDF): مته مناسب برای سوراخکاری روی ورق و صفحه‌های ام دی اف و برش در سقف کاذب
- مته گردبر چوب: این مته با مته گردبر ام دی اف تفاوت دارد. اما از نظر اندازه‌های برش و سوراخ کاری شبیه به مته گردبر ام دی اف می‌باشد.
- مته گردبر استیل: فلز استیل ساختار محکمی دارد. به همین دلیل مته گردبر برای سوراخ کردن این فلز نیز باید از قدرت بالایی برخوردار باشد. به این نکته توجه کنید که برای سوراخکاری سطوح استیل باید از دریل با سرعت کم استفاده نمایید.
- مته گردبر سرامیک: مناسب برای سوراخکاری کاشی، سرامیک و سفال
راهنمای خرید مته
همانطور که مشاهده کردید، مته‌ها انواع و جنس‌های مختلفی دارند. براساس کاربرد و نیازی که دارید، می‌توانید انتخاب مته را محدود نمایید. اما در هنگام خرید فقط دانستن کاربرد مته و نیازهای شما کافی نیست. در این بخش مقاله قصد داریم تا راهنمایی از خرید مته را به طور خلاصه در اختیار شما قرار دهیم.
جنس مته، اولین قدم برای خرید مته
قبل از خرید مته، باید با جنس و پوشش‌های مختلف مته آگاهی داشته باشید. همانطور که در بخش‌های قبل توضیح داده‌ایم، مته‌ها از نظر جنس، به مته‌های فولاد پرسرعت، مته‌های اکسیدسیاه، مته‌های تیتانیومی و … تقسیم می‌شوند. اگر قصد سوراخکاری فولاد نرم مانند چوب و پلاستیک را دارید، مته‌های فولاد پرسرعت گزینه بسیار مناسبی است. مته‌های تیتانیومی نیز برای حفاری چوب، فلز، فایبرگلاس و PVC استفاده میشود.
بررسی زاویه مته برای خرید مته
زاویه و نوک مته، یکی دیگر از نکاتی است که در هنگام خرید مته باید به آن توجه کنید. در هنگام بررسی زاویه مته، حتما دو نکته‌ای که در ادامه بیان میشود، را مد نظر داشته باشید:
- مته‌هایی با زاویه ۱۳۵ (مسطح) برای حفاری در مواد سخت‌تر مناسب هستند.
- مته‌هایی با زاویه تندتر (حدود 118 درجه) برای سوراخکاری سطوح نرم گزینه خوبی می‌باشند.
بعد از توجه به زاویه مته، باید اندازه مته را نیز در نظر بگیرید. منظور از اندازه مته، ابعاد بدنه آن است. به گزارش آروا ” مته‌ها معمولا در اندازه‌های ۱.۱۶ تا ۱.۴ اینچی و ابعاد بالاتری مثل ۷.۱۶ اینچ و ۱.۲ اینچ در بازار وجود دارند. ”
انتخاب مته براساس کاربرد، آخرین گام در خرید مته
در هنگام خرید مته مناسب، بعد از بررسی جنس، نوک و زاویه مته باید سطحی که می‌خواهید سوراخ کنید را نیز در نظر بگیرید. مته ها با توجه به کاربردشان در انواع و شکل‌های مختلفی تولید شده‌اند. برای سوراخکاری سطوح چوبی، مته مارپیچ، مته گازور، مته کاجی، مته خزینه و مته چوب مناسب هستند. برای سطوح فلزی مته کبالت گزینه مناسبی است. در قسمت قبلی مقاله، تمام مته‌های کاربردی را معرفی کرده‌ایم. شما می‌توانید با خواندن درباره مته‌های مختلف و با توجه به نیاز خود، مته مناسب را خریداری نمایید.
از چه فروشگاهی بهترین مته را خریداری کنیم؟
در این مقاله به بررسی انواع مته‌ها و کاربرد آن‌ها پرداخته‌ایم. کسانی که قصد خرید مته دارند، باید با انواع مته و جنس‌های مختلف آن آشنا باشند تا بتوانند مته مناسبی خریداری کنند. بعد از خواندن این مقاله قادر خواهید بود تا مته مناسب برای کار خود را انتخاب نمایید. همچنین اگر به دنبال مته کبالت هستید، می‌توانید به فروشگاه ابزار آرسس که نمایندگی مته کبالت در ایران است، مراجعه نمایید. اگر در هنگام انتخاب مته و یا خرید مته کبالت دار سوالی داشتید، حتما در بخش نظرات با ما در میان بگذارید تا متخصصان ما شما را راهنمایی کنند.
سوالات متداول درباره مته
برای سوراخ کردن سطح چوبی باید از چه مته‌ای استفاده کنیم؟
مته‌های زیادی برای سوراخکاری سطوح چوبی وجود دارد که میتوان به مته چوب، مته گازور، مته خزینه و مته چوب اشاره کرد.
برای سوراخکاری فلزات چه مته‌ای مناسب است؟
بهترین مته برای سوراخکاری فلزات، مته کبالت دار است. استفاده از کبالت باعث میشود تا مته در برابر گرما نسوزد. به همین دلیل مته کبالت‌دار در سوراخکاری سطوح و قطعات استیل و آهن و فلزات استفاده میشود.
سایزبندی مته‌ها به چه صورت است؟
منظور از سایز و اندازه مته، ابعاد بدنه آن است. اندازه مته هیچگاه نباید از دریل بزگتر باشد چرا که در سه نظام دریل قرار نمی‌گیرد. مته‌ها معمولا در اندازه‌های ۱.۱۶ تا ۱.۴ اینچی و ابعاد بالاتری مثل ۷.۱۶ اینچ و ۱.۲ اینچ در بازار وجود دارند.