برقوكاری به همان فرایند ایجاد سوراخ‌های منظم و با دقت بالا گفته می‌شود. این کار با ابزار دستی یا ماشینی، دریل و نظیر آن انجام می‌شود. معمولا سوراخ‌هایی که با استفاده از مته ایجاد می‌شوند خیلی دقیق و صاف نیستند و تلورانس مشخصی ندارند. به همین دلیل برای به دست آمدن مشخصات مورد نظر باید عملیات دیگری صورت گیرد. برقو یک ابزار برش گردان است که یک یا چند لبه برنده دارد و با کمک آن می‌توان اندازه‌های واقعی را در سوراخ‌های ایجاد شده اعمال کرد. برقو معمولاً از جنس فولاد ابزار یا فولاد تندبر است که لبه آن آبکاری می‌شود.
انواع برقو
برقوکاری با کمک ابزار برقو انجام می‌شود که البته مدل‌های مختلفی دارد و هر کدام به شکلی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
برقوها از لحاظ فرم ساختمانی به سه دسته تقسیم می‌شوند:
برقوهای ثابت با تیغه کاربیدی
این نوع برقو از لحاظ اندازه ثابت است و با اینکه برای برقوکاری دقیق طراحی نشده اما کارایی بالایی دارد. برقوی ثابت از دو قسمت بدنه و تیغه مجزا تشکیل شده است.
برقوهای متغیر
این نوع برقو نیز مانند دسته قبل، ثابت است اما با این تفاوت که تیغه‌های برش آن از قابلیت تعویض و تغییر برخوردارند. در واقع از آنجایی که پس از چند بار استفاده تیغه مانند روز اول برّنده نیست، امکان باز کردن و جایگزین کردن آن‌ها با تیغه‌های جدید وجود دارد. این تیغه‌ها به کمک پیچ و مهره مغزی روی بدنه محکم می‌شوند.
برقوهای قابل تنظیم
برقوهای قابل تنظیم به برقوهای متغیر شباهت دارند. اندازه این نوع برقو با لغزاندن یا حرکت دادن تیغه‌ها به داخل یا خارج محور تغییر می‌کند؛ همچنین بعد از کند شدن یا شکستن تیغه‌ها می‌توان آن‌ها را تعویض کرد.
برقوها بر اساس نحوه استفاده نیز به دو دسته تقسیم می‌شوند:
برقوی دستی
برقوهای دستی برای برقوکاری با دست کاربرد دارند. انتهای دنباله این مدل برقو به صورت چهار پهلو طراحی شده تا درون دسته‌های مخصوصی مانند دسته قلاویز قرار گیرد. البته دسته قلاویز طبق اندازه برقو ساخته می‌شود. سر برقو نیز حالت مخروطی دارد تا به راحتی درون سوراخ هدایت شود و برقوکاری با کنترل بهتری انجام گیرد. برقوی دستی در برقوکاری‌هایی که دقت بالا نیاز دارند نیز استفاده می‌شود.
برقوی ماشینی
برقوهای ماشینی برای کارهای تولیدی جهت پرداختکاری و خشن‌کاری روی ماشین مته یا ماشین تراش کاربرد دارند. این مدل برقو انواع مختلفی دارد که شامل برقوهای خشن کاری ماشینی، برقوهای ماشینی مارپیچی و برقوهای پرداخت کاری هستند.
نحوه برقوکاری
اولین و مهمترین نکته در انجام این کار به روش دستی آن است که سوراخ ایجاد شده روی قطعه کار کاملا متناسب با مشخصات برقو باشد. در واقع این قطر برقو است که قطر سوراخ را تعیین می‌کند؛ همچنین چرخش برقو برای براده‌برداری باید در جهت لبه برنده باشد. این موارد نکاتی هستند که برای برقوکاری با استفاده از هر نوع برقویی باید مد نظر قرار بگیرند.
مراحل انجام کار با برقوکاری دستی
- در مرحله اول قطعه کار بر اساس نقشه، خط کشی و سنبه نشان کاری می‌شود تا عملیات سوراخکاری آغاز گردد.
- سپس قطعه کار را گیره‌بندی می‌کنیم تا حرکت نکند و جابجا نشود.
- دستگاه را برای سوراخ کاری آماده می‌کنیم.
- عملیات سوراخکاری را انجام می‌دهیم.
- سپس برقو را به صورت عمود روی قطعه کار قرار می‌دهیم و با نیرو و فشار یکنواخت برقوکاری انجام می‌شود.
- قطعه کار را باز نموده و قطر سوراخ را کنترل می‌کنیم.
- در نهایت دستگاه و ابزارها را تمیز می‌کنیم.
مراحل انجام کار با استفاده از برقوی دستی
- ابتدا مشخصات نقشه روی قطعه کار پیاده می‌شود.
- قطعه کار را روی سه نظام ماشین تراش می‌بندیم.
- ماشین تراش را تنظیم می‌کنیم و ابزار را می‌بندیم.
- مته مرغک‌زنی و سوراخکاری مقدماتی را انجام می‌دهیم.
- سپس قطعه را روی گیره رومیزی می‌بندیم و برقو را روی آن مستقر می‌کنیم.
- برقوکاری را انجام می‌دهیم.
جنس برقو
معمولا اکثر لوازم و ابزار صنعتی با توجه به کارایی که دارند، از جنس‌های مختلف ساخته می‌شوند. این موضوع باعث می‌شود تا فرد ابزار را با توجه به کاربرد مد نظر خود انتخاب و خریداری کنند و از ابزار تهیه شده نهایت استفاده را ببرد. این موضوع در مورد برقو نیز صدق می‌کند. در واقع با توجه به جنس قطعه کار از برقو متناسب با آن استفاده می‌شود.
HSS
برقوهایی که از این جنس هستند بیشتر برای قطعه کارهای ضعیف مانند چوب، پلاستیک، آهن و نظیر آن کاربرد دارند.
HSSE
این نوع برقو نیز به دلیل اینکه آلیاژ مقاومی در آن به‌کار رفته طول عمر بالایی نسبت به جنس HSS دارد و برای آهن‌آلات سخت‌کاری شده و فولاد استفاده می‌شوند.
سرالماس
برقوهایی که از این جنس هستند روی فولاد و استیل کاربرد دارند.
الماس
برقوی الماس و برقوی سرالماس از لحاظ کارایی تفاوت چندانی با هم ندارند.
PCD
این نوع برقو با دور بالا کار می‌کند و معمولا به‌صورت سفارشی ساخته می‌شود. برقوی PCD برای هر نوع قطعه کاری استفاده می‌شود که یک مزیت و مشخصه بارز است.
نحوه انتخاب و خرید برقو
موارد زیر نکاتی هستند که برای انتخاب و خرید برقو باید به آن‌ها دقت داشته باشید. در واقع توجه به تمام این موارد باعث می‌شود تا بهترین و مناسب‌ترین برقو را برای خود تهیه کنید.
نوع فلز و متریال قطعه کار
اگر قطعه کار فلز نرم باشد و بتوان به‌راحتی آن را تراشید، امکان استفاده از برقوی ثابت وجود دارد. در مقابل اگر قطعه کار از جنس فلز سخت بود و انجام ماشین‌کاری روی آن دشوار باشد، برقو مورد مورد نظر باید لبه‌های مقاومی داشته باشد تا ساییده نشود. با این تفسیر برای فلز سخت، برقوی کاربیدی بهترین انتخاب خواهد بود.
مقدار براده
مقدار براده‌ای ک حین انجام برقوکاری ایجاد می‌شود به مقاومت و سختی برقو و نیروی وارد به آن بستگی دارد. به طور کلی اگر می‌خواهید بیشترین میزان براده را داشته باشید، باید از برقو خشن تراش استفاده کنید که استقامت بالایی دارد. از طرفی اگر فقط قصد پرداختکاری دارید، برقوی مارپیچی ماشینی کاربرد خواهد داشت. با این حال اگر می‌خواهید اندازه سوراخ‌ها به صورت دقیق وسطح کاملا پرداخت شده و صیقلی باشد و براده کمی نیز داشته باشید برقوی دستی را خریداری کنید.
توجه به عمق و قطر سوراخ
برقوهایی که 5 میلی‌متر قطر دارند، اختلاف اندازه سوراخ ایجاد شده توسط آن‌ها 0.1 تا 0.2 میلی‌متر خواهد بود؛ همچنین اگر قطر برقو 6 تا 20 میلی‌متر باشد با سوراخ در حد 0.2 تا 0.3 اختلاف خواهد داشت. از طرفی اگر برقو 21 تا 50 میلی‌متر بود، اندازه سوراخ 0.3 تا 0.5 میلی‌متر با برقو اختلاف دارد.
اصول و نکات فنی برقوکاری
- تنظیم برقو داخل سوراخ باید بادقت بالا صورت گیرد.
- میزان نیروی عمودی و نیروی چرخشی باید با هم تناسب داشته باشند و به صورت یکنواخت وارد شوند.
- قبل از شروع برقوکاری ابتدا اندازه سوراخ و تناسب آن با قطر برقو را بررسی کنید.
- بهتر است در برقو را درون جعبه‌های چوبی مخصوص قرار دهید تا لبه‌های آن آسیب نبیند.
- دقت کنید که برقو به صورت کج وارد سوراخ نشود تا کیفیت برقوکاری حفظ شود و به برقو آسیبی وارد نگردد؛ همچنین این موضوع باعث می‌شود حین برقوکاری سروصدای زیاد ایجاد گردد و سوراخ‌ها بزرگتر از اندازه دلخواه باشند.
- برای ایجاد کیفیت سطح بهتر، برقوکاری سوراخ‌های فلزات سخت را به کمک برقو با شیار مارپیچ انجام دهید.
- اگر برقوکاری را به صورت دستی انجام می‌دهید، توجه کنید نیرویی که به دسته وارد می‌شود یکسان و یکنواخت باشد.
- شیب انتهای برقوهای دستی باعث می‌شود برقو به صورت عمود درون سوراخ قرار گیرد.
- پیشنهاد می‌کنیم برای اینکه هدایت برقو داخل سوراخ قبل از برقوکاری دقیق‌تر باشد، از گونیای مویی کمک بگیرید.
- تعداد لبه‌های برقو معمولاً زوج است. البته زاویه این لبه‌ها نسبت به مرکز ممکن است مساوی یا نامساوی باشد. اگر می‌خواهید برقوکاری را روی قطعه کار نرم انجام دهید از برقویی استفاده کنیدکه زاویه مرکزی مساوی دارد. در مقابل اگر این فرایند روی مواد سخت انجام می‌شود برقو با زاویه لبه‌های برنده مختلف مناسب خواهد بود.
- پلیسه‌گیری پیشانی سوراخ قبل از برقوکاری را با استفاده از برقوی پلیسه‌گیر انجام دهید.
- حین انجام عمل براده برداری، چرخش برقو باید در جهت لبه برنده باشد.
- دقت کنید برقو حتماً عمود به کار باشد و هنگام اعمال فشار نیرو نیز به همین صورت وارد برقو شود تا سوراخ انحراف پیدا نکند.
سخن پایانی
به فرایندی که با انجام آن سوراخ‌های منظم و با دقت بالا ایجاد می‌شود برقوکاری می‌گویند. برقو ابزاری است که در این عملیات از آن استفاده می‌گردد. این ابزار از لحاظ ساختاری به سه دسته ثابت، متغیر و قابل تنظیم تقسیم می‌شود؛ همچنین از لحاظ نحوه استفاده، برقو شامل دو دسته دستی و ماشینی است. برقوها با توجه به جنسی که دارند برای قطعه کارهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. برقو از جنس HSS، HSSE سرالماس، الماس و PCD تولید می‌گردد. اگر درباره برقوکاری سوالی داشتید، میتوانید از متخصصان ابزار آرسس مشاوره بگیرید. فروشگاه ابزار آرسس، عرضه کننده انواع مته کبالت دار، هلدر تراشکاری و الماس تراشکاری می‌باشد. شما میتوانید قبل از خرید با متخصصان ما صحبت کرده و بهترین ابزار تراشکاری را خریداری کنید.